«پنجره واحد» و «آدولف آیشمن»

چندی پیش برای انجام کار اداری به دانشگاه مراجعه کردم. در اداره دانش‌آموختگان، سالنی در طبقه همکف برای مراجعه دانش‌آموختگان تخصیص یافته بود و در هر یک از باجه‌ها تمامی کارهای معمول دانش‌آموختگان انجام و خدمت یا خدمات مورد نظر ارایه می‌شد.

در سایر سازمان‌ها هم این سازوکار تحت عنوان «پنجره واحد» یا «میز خدمت» به صورت فیزیکی یا دیجیتال با درجات متفاوتی از کارآمدی وجود دارد که در مجموع حرکتی مثبت و رو به جلو است.

توضیح ۱: پنجره واحد خدمات، یک نقطه و درگاه مشترک برای دسترسی یکپارچه و یکنواخت به خدمات و اشتراک اطلاعات بین ذینفعان است. در واقع پنجره واحد خدمات، نقطه تحویل خدمات دولت یا سازمان به شهروندان در یک حوزه کاری است.

اما چه شد که به یاد پنجره واحد و مفهوم آن افتادم؟

مشغول گوش دادن به کتاب «راه باریک آزادی» اثر دارون عجم اوغلو و جیمز رابینسون با ترجمه سید علی‌رضا بهشتی شیرازی و جعفر خیرخواهان بودم. در جایی از کتاب نویسندگان اشاره می‌کنند که آنچه امروز و در ادبیات بانک جهانی تحت عنوان «پنجره واحد» شناخته می‌شود، از ابداعات «آدولف آیشمن» بوده‌است. آیشمن مسئول «اداره امور مربوط به یهودیان» در «اداره اصلی امنیت رایش»بود. وی از افسران بلند پایه حزب نازی بود و در جریان جنگ جهانی دوم، دستور فرستادن بسیاری از یهودیان را به «کوره‌های آدم‌سوزی» صادر کرده ‌بود.

«هانا آرنت» در کتاب معروف خود (آیشمن در اورشلیم) به این موضوع اشاره کرده‌است که وقتی حکومت آلمان در دوره هیتلر تصمیم به کوچاندن اجباری یهیودیان می‌گیرد، آیشمن با واقعیتی مواجه می‌شود و آن این بود که دریافت مجوز این مهاجرت مستلزم مراجعه به ادارات متعدد بوده است که زمان نسبتا طولانی را نیاز داشته است. آیشمن پس از مواجه به این واقعیت تصمیم می‌گیرد تمامی ادارات مرتبط را در طبقه همکفی مستقر کند و پس از آن هر مراجعه کننده (یهودی که هنوز دارایی داشته) با حضور در شروع زنجیره (اولین میز) تمامی دارایی خود را انتقال می‌داده و در آخرین میز گذرنامه‌ای با اعتبار دو هفته دریافت می‌کرده‌است (و البته تمامی دارایی خود را نیز واگذار می‌کرده) که به دارنده تنها دو هفته فرصت خروج از کشور را می‌داده‌است.

مرور تاریخ آلمان هیلتری، مشاهده بسیار ابداعاتی از این دست را در پی دارد. ابداعات و اختراع‌های ارزشمندی که در فضایی نامناسب به‌جای کمک به بهبود زندگی در جامعه، عملکردی کاملا عکس داشتند.